Wie in Nederland een lijfrente heeft opgebouwd en inmiddels in het buitenland woont, kan van een koude kermis thuiskomen.

David Eagle* heeft jarenlang in Nederland gewoond en gewerkt. Hij trouwde, kreeg kinderen en bouwde hier een oudedagsvoorziening op met een lijfrente (zie kader) van Nationale-Nederlanden.

Inmiddels is Eagle begin 60 en woont hij weer in zijn geboorteland Canada. Onlangs informeerde hij bij Nationale-Nederlanden naar de mogelijkheden om zijn lijfrente te laten uitkeren. Het antwoord: Nationale-Nederlanden weigert deze uit te keren, omdat Eagle in Canada en niet in Nederland woont.

‘Wij horen dit regelmatig’, zegt Jeroen Wolfsen van MoneyWise, een vergelijkingssite voor lijfrentes. ‘Wie inmiddels in het buitenland woont en zijn Nederlandse lijfrente wil omzetten in uitkeringen, kan vaak niet bij zijn eigen verzekeraar terecht. De enige optie is dan om te shoppen bij andere verzekeraars, in de hoop dat die wel in het buitenland uitkeren. Als ook dat niet lukt, rest niets anders dan de lijfrente af te kopen tegen 52 procent belasting plus 20 procent revisierente, ofwel 72 procent. Van het pensioen blijft dan bijna niets meer over. Dat is extra zuur, omdat verzekeraars hier nooit iets over hebben verteld toen polishouders geld kwamen inleggen. Pas nu ze het er weer uit komen halen, blijkt hun nieuwe woonland een belemmering te zijn.’

Het probleem, zeggen verzekeraars, zit ‘m grotendeels in het toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB). Een lijfrente bestaat uit twee delen: eerst is er een opbouwfase, waarin geld wordt belegd. Als de polishouder met pensioen gaat, koopt hij met de opgebouwde waarde een reeks lijfrente-uitkeringen aan. DNB ziet de aankoop van een uitkerende lijfrente als de aanschaf van een nieuw financieel product. En een Nederlandse verzekeraar mag nu eenmaal geen financiële producten in het buitenland verkopen zonder vergunning.

Verzekeraars kunnen wel DNB om toestemming (notificatie in jargon) vragen om in andere EU-landen uit te keren. Maar dat kost tijd en geld, terwijl het maar een beperkt deel van hun klanten raakt. Dus doen zij dat slechts in beperkte mate. Sommige verzekeraars, waaronder Centraal Beheer, keren in geen enkel buitenland uit. Aegon en Delta Lloyd keren uit aan Nederlanders die in België of Duitsland wonen; Delta Lloyd bedient daarnaast Nederlanders in Frankrijk. Het meest internationaal zijn Nationale-Nederlanden en Allianz: zij keren ook in Italië, Spanje, Griekenland en nog enkele EU-lidstaten uit. Een extra probleem is dat veel verzekeraars weigeren een lijfrente om te zetten in uitkeringen als het lijfrentekapitaal bij een andere verzekeraar is opgebouwd. Zij helpen alleen bestaande klanten.

Dit alles betekent dat polishouders die in het buitenland wonen en die gaan shoppen met hun lijfrentekapitaal vaak maar bij één of twee verzekeraars terecht kunnen. Of bij geen enkele, zodat zij gedwongen zijn hun polis af te kopen tegen de fiscale hoofdprijs (72 procent). Dat geldt zeker voor wie buiten Europa woont en/of geen Nederlands staatsburger is.

‘Ik vind het een schande’, zegt Gerry Dietvorst, emeritus hoogleraar Toekomstvoorzieningen aan de Universiteit van Tilburg. ‘Bij de Belastingdienst hangen wekelijks huilende mensen aan de lijn die hun pensioen in rook zien opgaan.’ Volgens Dietvorst zijn zowel de politiek als de verzekeraars laks. Al in 2010 werden er Kamervragen over dit onderwerp gesteld, maar daar is het bij gebleven. Verzekeraars kunnen volgens hem ook meer ambitie vertonen. ‘Veel verzekeraars negeren het probleem. Het aanvragen van toestemming om in een bepaald land uit te keren, kost ze tijd en geld. Aan een uitkerende lijfrente verdienen verzekeraars ook nog eens bijna niets – het geld wordt verdiend in de opbouwfase – zodat ze het vaak laten liggen.’ Een andere reden waarom verzekeraars het maar lastig vinden, die uitkeringen naar het buitenland, is dat zij volgens Wolfsen van MoneyWise helemaal zijn ingesteld op het inhouden van Nederlandse belastingen; dat ze aan buitenlandse polishouders het geld bruto moeten uitkeren, is maar lastig.

Er zijn wat sprankjes hoop. Aegon bekijkt de optie om aan Nederlanders in het buitenland online lijfrentes aan te bieden; dan gelden mogelijk andere regels, zodat een lijfrentepolis wel zonder expliciete toestemming mag worden omgezet in uitkeringen.

De politiek zou een daad kunnen stellen door de Belastingdienst te vragen af te zien van de 20 procent revisierente, vindt Dietvorst. ‘Dat is misschien een pleister op de wonde, maar het is beter dan de huidige situatie.’

Wie zo lang niet kan wachten, kan het probleem op een andere manier oplossen, namelijk door voor korte tijd weer in Nederland te gaan wonen. Als de uitkeringen een keer lopen, kunnen polishouders zonder problemen weer naar het buitenland vertrekken en hun oudedagsvoorziening blijven ontvangen. Het financiële product is immers in Nederland aangeschaft, en daar gaat het om.

* David Eagle heet in het echt anders.
Kader
Met een lijfrente bouwen zelfstandigen en werknemers met een laag of geen werkgeverspensioen, een oudedagsvoorziening op. De premie is aftrekbaar voor de belasting, de lijfrente-uitkeringen worden te zijner tijd belast met inkomstenbelasting. Tot 2008 kon dit alleen met een lijfrentepolis, sinds 2008 kan dit ook met een bancaire lijfrente ofwel banksparen.